Servindi, 24 de febrero, 2010.- Con algunos días de retraso por razones involuntarias -como la caída del servidor- Servindi presenta Mundo Indígena al Día: Resumen nacional e internacional de noticias, en versión runa simi o quechua cusqueño. Se autoriza la libre reproducción y difusión:
- Resumen semanal en quechua 20 Feb 2010 (9 min. 28 seg. mp3, dar clic en el enlace para descargar y luego elegir guardar como)
Teqse muyuntinpi willakuykuna
Organización Internacional del Trabajo nisqamanta.- Kay semanan qallarin puririyta Pro 169 nisqa sutiyoc, chay Convenio pachaq suqtachunka isqonniyoq, ñaupa llatakunmanta sayapkuq, Abya Yala suyupi.
Chay chanincahanakuymi aparikunqa, Argentina, Bolivia, Chile, Colombia, Ecuador, Guatemala, Honduras, Mexico, Nicaragua, Panama, Paraguay, hinallataq Peru suyukunapi.
Imaraykuchus chay Convenio 169 nisqa chanincharikunapaq Abya Yala America Latina nisqa suyupi hunt’arikunanpaq.
Cahytaqmi tawa watapi hunt’akunqa, rikusunmantaq llikaq sonqonpi www.pro169.org sutiyoc cheqaspi.
Llapan Suyukunamanta.- Chunka kinsayoc runakunan wajarisqa kanku aqay atún juñukuy Foro Permanente sobre las Cuestiones Indígenas nisqaman, kay iskay waranqa chunka huqniyoq watamanta chunca kinsayoq watakama.
Cahytaqmi Concejo Economico Social (ECOSOC) nisqamanta humalliqpa makimpi kashan, paymi qhawarinqa pikunachus jaikunqaku chayta.
CAOI nisqamanta.- Masachakuspa purina, Coordinadora Andina de Organizaciones Indígenas nisqan aparinqa, atún juñukuyta aqay Quito Ecuador llaqtapi, kay chunka huqniyoqmanta, chunka kinsayoq phuncahy marzo killata, chaypin juñunarikunqa iskay pachaq kuraq runakuna suqta suyumanta, kay Abya Yala atún suyumanta.
Chaypin t’aqwirinqaku, maitukuytas puririrqan kay kinsa watapi chunka qanchis punchay julio quillapi, iskay waranqa suqtayoq watapi, aqay Qosco suyupi kamarikusqanmanta pacha.
Guatemala Suyumanta.- Aqay Guatemala suyupi Justicia Umalliq wasi Corte Constitucionalmi chaninchamun, tapukuyqa wakin derechukunapiwan, convenio ciento sesenta y nueveq qhawarimusqanqa atún qelqawan ninakunmi.
Ecuador Suyumanta.- Ecuarunariq masachanakuynin, Confederación Kichwa sutiyoqmantan willakamunku, iskay kutitas suwayapunku, pusaq unchay ujupi wasinkuta, Santa Pirsca cheqaspi Quito llaqatapi.
Ecuarunari wayqekunaqa nisahnku manan yanqa suwaaillachu Kankan nispa, aswansis ñaupa llaqtakunaq masachakuyninta wallechinanpaq urmachinakupaq canman.
Chay suwakunas aparikapunku makikunata, qelqa mayt’ukunatawan.
Perú suyumanta willakuykuna
Yunka llaqatakunamanta.-Yunqa llaqtapi petroliopaqwan, yauraq wairapaq Gas nisqapiwan, maskanankupaq hap’inankupaqwan kamachikuykunan sinchita hunt’arapushan.
Chantan qawarimun, huj t’aqwirimuy aparikurqan, imainatachus chay mineralkuna petroleopiwan llank’aykuna qarqan ñaupaqmanta, hinalllataq qhepaman pisqa watakunapi aparikunqa chayta.
Sapa pachaqmanta qanchischunka yupainiyoq hapakunan waqkunaq makinpi kanshan, chaytaqmi manchakuy runakunapaq, uywakunapaq, monti ukhupi tukuy kausaqkunapaq.
Chay t’awirikuytan aparirqanku, Instituto de Ciencia y tecnología Ambiéntales chay atún yachay wasimanta, Universidad Autonoma de Barcelona nisqamanta, hinallataq yunqata waqaychanapaq nisqa sutiyoq juñunakuy Washinto DC nisqa llaqtapi wayqekunapiwan.
Millay maqanakuy.- Zebelio Kayap sutiyuq apun willakamun millaytan qawarimushanku, waqin mana allin willakuykuna, qolquetas chaskiyunku Baguapi sayariy qarqan chay aparinankupaq.
Cahy rimaykunaqa sinchi llullakuymi nispan nimun chay llaqtamanta sayapakuq Zebelio Kayap.
Inambarimanta.- astawanmi mana munankuchu Proyecto Hidroelectric de Inambari nisqata.
Qayna huj unchaykunan chaqra llanqariq wayqekuna San Gaban Caraba Puno Suyumanta puririrqanku Limata.
Cahypin willakamunku imaraykuchus chuqa pisqayoq waranqa taitamamkuna wawakunantinpas qaterparisqa rikukunqaku sichus apakunqapuni chay construccion de Hidroelectrica nisqa chayqa
Hinalaqmi carabaya llanta umalliq Nancy Rosel Angels nimullantaq, mana allinchu llaqatntipi runakunapaq, hinallataq tukuy kausaq uywakunapaq sahakunapaq.
Afrodita nisqamanta.- Ministerio de Enerigia y minas umalliq Pedro Sanchez hinallataq minstrukuna umalliq Javier Velásquez Qesqen willakamunku sayarparipunsi chay imaimana puriykuna Mineria Afrodita Cosrdillara del Condorpi chay.
Chay willakuyqa chaninchakamun, imaraikuchus kamachikamun Organismo Supervisor de la inversion en energia y mineria (OSINERGIM) nisqamanta, chaytataqmi Gobierno Kasuykun.
Hinaspapis kay iskaychunqa iskayniyoq fecrero killatan aparikunan karqan huj atún sayariy hakay yunca lado llaqtakuna.
Senepamanta.- Cenepa Apukuna haqay yunka uraymanta suyamushanku gobiernowan rimanakuy qarqan, haqay Servicio Nacional de Areas Naturales y Protegidas (SENARP) paikunawan, chaypin chaninchakunan karqan Parque Nacional Ichigat Muja hatunyachikunanpac.
Masachakuspa puririy.- Imaymana masachakuypi puririq aparinqaku huq atún puririyta haqay iskaichunka iskayniyoc febrero punchayta.
Imaraykuchus mana chasquinkuchu, t’aqwiykuna karqan imakunas aparikurqan qayna wata pisqa unchay junio quillapi haqay Bagua llaqtapi
Chay puririypaqmi rimanakuy karqan Coordinadora Macroregional de los Pueblos Amazónicos Andinos y Costeros nisqa sutiyoq atún juñunakuy uqhupi, okay iskay chunka esconniyoc enero killata Bagua llaqtapi.
Caymantaqmi yapakamun, CONACAMI, CUNARQ, hinallataq Frente Nacional por la vida y soberania FRENVIDAS.
P’ampanapaq t’oqokunamanta.- Qayna chunka qanchisniyoq p’unchaymanta chunka esqonniyoq p’unchaykama, kay febrero quillan tarirunku, tawachunka iskayniyoq wañusqa runakunata aqay Paro de Patuca nisqapi Santillana, Huanta Ayacuchu suyupi, cahytan willakamun, asociación Paz y Esperanza.
Puno Suyumanta.- Imaimana llaqta ummalliq wasikuna, hinallataq llaqtamanta sayariq wayqepanakuna juñukuykunapiwan, imanaqtinchus lluypi yachacunan chay Declaracion de las Nacionaes Unidas sobre los derechos de los pueblos indígenas qelqa mayt’u.
Chaytataqmi qawarinqaku hunt’akunanpaq, ñaupaqmata llaqatakuna Puno suyupi, haqnatan nimunku Oficina Defensorial Puno suyumanta Luz Erquinio, hinallataq Corte Superior de Justicia Puno suyupi umalliq Reinalado Luque.
Kallarqantaq, CONACAMI umalliq wiraqocha Mario Palacios, Peru suyumanta, warmikunaq tantanakuynin OMNIAP umalliq Galids Vila. Haqay cunka pusaqniyoq febrero qillatan aparikurqan Puno llaqtapi hut atún juñukuy chay uqhupi
Chay juñukuyqa aparikurqwan Oxfam America wayqekunaq yanapaininwan juñuyukurqantaqmi iskay pachaq kuraq wayqekuna paikunan hunt’ayuranku Municipalidad Provincial wasita.
Sumaq willakuykunamanta.- Kay iskaychunka pisqayoq punchay febrero quillatan reserechekunqa “Cuentos pintados del Perú” chaymi yunka suyukunamanta asqha ukhupi aparisqa, yuyaicharirqantaq ñaupaqmanta kausayninchis t’aqwereq weraqocha Pablo Macera.
Chay quelqakunataqmi aparikun iskay simipi kikin llaqtanchis rimay simipi hinallataq español simipiwan, rikurimuntaqmi Comité de Damas nisqa Congreso ukhupa yanapyninwan, chanincharikuntaq Fondo Editorial nisqaq llutarisqan.
AÑADE UN COMENTARIO